"Trzecia dłoń", "okno na świat" tak o ustach dziecka mówi Diane Bahr, amerykańska terapeutka karmienia i logopeda. Uważam, że to porównanie doskonale oddaje jak ważną rolę w rozwoju dziecka stanowi rozwój mouthing.
Czym jest mouthing ?
Marta Baj-Lieder oraz Renata Ulman-Bogusławska , autorki publikacji "O rozwoju Mouthing- czyli polskie dzieci mogą wkładać rączki do buzi", piszą :
"Najogólniej rzecz ujmując, Mouthing pomaga niemowlętom poznawać świat z punktu widzenia sensorycznego i oralno-motorycznego ".
Są to wszelkie stymulacje ustno-twarzowe wykonywane przez dziecko na samym sobie, czyli m.in. wkładanie rączek, stóp i przedmiotów do buzi i manipulowanie nimi we wnętrzu jamy ustnej.
Ale wróćmy na moment, do tego, dlaczego połączenie jamy ustnej i dłoni jest "oknem na świat", czyli czemu jest tak ważne dla prawidłowego rozwoju niemowląt.
W drodze rozwoju usta stanowią pierwszą sferę ciała, którą dziecko samodzielnie poznaje. Jest to pierwszy obszar, który potrafi precyzyjnie określić sensorycznie i zinterpretować informacje zwrotne. Dzieje się tak, ponieważ doświadczenia w tym zakresie zdobywane są bardzo wcześnie. Pierwszy kontakt dłoni i jamy ustnej odbywa się już w okresie prenatalnym. Dziecko kieruje swoje dłonie w kierunku ust już w 17 tygodniu życia płodowego. Jama ustna i dłonie dziecka to strefy charakteryzujące się największą liczbą receptorów czuciowych w przeliczeniu na cm2. Stąd płynie ich niesamowity potencjał wpierający rozwój poznawczy.
W jaki sposób dziecko rozwija umiejętność manipulowania dłonią w jamie ustnej ?
Od urodzenia do 4-5 miesiąca mówimy o etapie ogólnych wrażeń przedmiotu. Niemowlę uczy się czym jest struktura, temperatura, ciężar itd. W 3 miesiącu życia niemowlę osiąga niesamowitą umiejętność trafiania do buzi przedmiotem trzymanym w dłoni. Od tej chwili dziecko samodzielnie wpływa na poznawanie otaczającego go świata.
Od 5/6 do 9 miesiąca następuje kolejny etap rozwoju mouthing, jest to okres kształtowania się dotyku różnicującego/dyskryminującego. W 6 miesiącu życia niemowlę powinno wkładać stopę do buzi potrafi już przetrzymać zabawkę, obracając ją w jamie ustnej. Szczęka dostosowuje się z większą wprawą podczas otwierania i zamykania ust. dziecko wykonuje ruchy ukośne i lateralne języka, co jest podstawą do opanowania żucia.
Około 7 miesiąca rozwój jamy ustnej w zakresie ruchomości, napięcia i regulacji sensorycznej pozwala na rozdrabnianie pokarmów.
od 9 do 12 miesiąca następuje ostatni etap rozwoju mouthing. W tym okresie dziecko uczy się odgryzać i żuć. Z czasem zaczyna pić z kubeczka, gdyż ssanie ustępuje funkcji picia. Wszystko to jest możliwe dzięki zwiększonemu zakresowi ruchów szczęki. Język wykonuje ruchy niezależne od reszty jamy ustnej.
W czym pomaga wkładanie rączek (potem przedmiotów )do buzi ?
1) Przygotowuje jamę ustną do przyjmowania pokarmów stałych.
2) Rozwija, a następnie pomaga w wygaszaniu pierwotnych odruchów oralnych.
3) Poprzez wkładanie przedmiotów do buzi, dziecko poznaje pojęcia struktur, kształtów, smaków i ciężaru.
4) Wpływa na rozwój flory bakteryjnej poprzez kontakt z drobnoustrojami.
5) Pomaga uśmierzyć ból i swędzenie przy ząbkowaniu.
6) Rozwija ruchy pionowe i poziome języka.
7) U dzieci z pozaustnym odżywianiem zapewnia odpowiedni rozwój sensoryczno-motoryczny jamy ustnej.
8) Jest formą samoregulacji, w sytuacjach przeciążenia lub stresu.
9) Wpływa na rozwój chwytu i sprawność manualną.
10) Stymuluje pracę mięśni warg, języka, policzków i żuchwy.
11) Rozwija orientacje w schemacie własnego ciała.
Czego, w kontekście rozwoju mouthing, nie należy robić ?
Przede wszystkim nie należy wyciągać rączek i przerywać eksploracji buzi. Częstym błędem jest zamienianie przedmiotu w buzi na smoczek. Smoczek jest tym, co dziecko doskonale zna, a zatem nie wprowadza nowych doznań i nie poszerza wiedzy o otaczającym świecie. Jeżeli dziecko próbuje włożyć przedmiot niebezpieczny, warto zaproponować alternatywę w postaci fakturowanych gryzaków.
Nie należy również wkładać rączek do buzi dziecka. Podstawą rozwoju mouthing jest autoeksploracja, samodzielność i autonomiczność dziecka.
Co nie powinno znajdować się w buzi dziecka ?
Poza przedmiotami niebezpiecznymi, tj. drobnymi elementami, z ostrym wykończeniem, substancjami chemicznymi, warto przyjrzeć się gumowym zabawkom. Niemowlęta bardzo chętnie podczas kąpieli bawią się popularnymi gumowymi kaczuszkami. Większość zabawek tego typu posiada małe otwory przez które dostaje się woda. Niemożliwe jest całkowite wysuszenie wnętrza takiej zabawki. Dlatego warto co jakiś czas przyjrzeć się, czy w zakamarkach nie rozwija się pleśń, która może być toksyczna dla dziecka.
Jeżeli Twoje dziecko nie wkłada rączek ani przedmiotów do buzi, warto skonsultować się ze specjalistą. Zbyt długie ( pow. 2 roku życia) manipulowanie przedmiotami w jamie ustnej również warto poddać obserwacji, gdyż może być objawem zaburzeń sensorycznych.
Wszystkim rodzicom oraz specjalistom zajmującym się małymi dziećmi, gorąco polecam publikację Marty Baj-Lieder oraz Renaty Ulman-Bogusławskiej "O rozwoju Mouthing- czyli polskie dzieci mogą wkładać rączki do buzi".
Agnieszka Piasecka
Pani Logopeda
Źródło:
Baj-Lieder M. , Ulman-Bogusławska R. (2020), O rozwoju Mouthing-czyli polskie dzieci mogą wkładać rączki do buzi, Warszawa